Begrotingsrechtmatigheid

Algemeen
Bij de rechtmatigheidscontrole vormt het begrotingscriterium een belangrijk toetsingscriterium. In de toelichting op het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) wordt begrotingsrechtmatigheid omschreven als:

‘Financiële beheershandelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten, alsmede de balansposten, dienen tot stand te zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en hiermee samenhangende programma’s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door de raad zijn vastgesteld. Dit houdt in dat de financiële beheershandelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij het juiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag, evenals het begrotingsjaar van belang zijn.’

Er zijn een aantal verschillende begrotingsoverschrijdingen te onderscheiden. Bij de toetsing van begrotingsafwijkingen kunnen, volgens de Commissie BBV, ten minste de volgende “soorten” begrotingsafwijkingen worden onderkend:

De werkelijke lasten op programmaniveau mogen de begrote lasten na de laatste begrotingswijziging in beginselniet overschrijden. Daar waar de lasten de begroting wel overschrijden, is het voor het beoordelen van debegrotingsrechtsmatigheid van belang in hoeverre de overschrijding past binnen het door de gemeenteraadgeformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door aan de lasten gerelateerde hogere inkomsten.

Bij een tweetal programma’s (3 en 5) in de onderstaande tabel is sprake van een overschrijding van de lasten ten opzichte van de geactualiseerde begroting. Kostenoverschrijdingen die op grond van het voorgaande als onrechtmatig moeten worden gekwalificeerd zijn in de analyse begrotingsoverschrijdingen toegelicht.

Analyse begrotingsoverschrijdingen
De toe te passen normen voor het begrotingscriterium zijn op hoofdlijnen door de wetgever bepaald (artikel 189, 190, 191, 192 van de Gemeentewet). Meest essentieel hierin is dat:

• De lasten in het jaar en de bijbehorende balansmutaties de begroting niet mogen overschrijden;
• Dat de wijzigingen van de begroting in het desbetreffende begrotingsjaar (uiterlijk 31-12) besloten moeten zijn;
• De toevoegingen en onttrekkingen aan elk van de bestemmingsreserves overeenkomstig de gewijzigde begroting zijn, behalve voor die reserves waarvan de raad heeft vastgesteld dat een verschil op realisatiebasis met de reserve verrekend mag worden.

Aanvullend heeft de raad  in de financiële verordening bepaald dat zij de baten en lasten op programmaniveau autoriseert. Voor het benodigde inzicht hebben we in de analyse het niveau van de taakvelden (ambities) gepresenteerd.

Aangezien een lastenoverschrijding op programmaniveau een saldo is van meerdere onderdelen binnen een programma, is het mogelijk dat de nadere uitsplitsing van de overschrijdingen kan leiden tot een hoger bedrag aan overschrijdingen dan het saldo van overschrijdingen op het programma. Op bepaalde programmaonderdelen zijn namelijk ook lagere lasten dan begroot gerealiseerd. Deze zijn in het kader van de beoordeling van de begrotingsrechtmatigheid buiten beschouwing gelaten.

In onderstaande analyse is een ondergrens gehanteerd van minimaal € 100.000 ten opzichte van de actuele begroting. In het bovenstaande overzicht is te zien dat de programma's 3 en 5 een overschrijding hebben van de geautoriseerde (begrote) lasten.

Programma 3
Binnen het taakveld Inkomensregelingen is de begroting met €0,7 miljoen aan lasten overschreden. In 2022 is er een stijging van het aantal mensen in de uitkering geweest, terwijl ten tijde van de eindejaarsrapportage werd verondersteld dat de aantallen verder zouden dalen. De hogere lasten hiervan bedragen € 0,5 miljoen. Daarnaast leidde de herwaardering van debiteuren tot een overschrijding van de geraamde lasten van eveneens € 0,5 miljoen.
Gezien het nadeel wordt een beroep gedaan op de vangnetregeling voor € 0,1 miljoen. Hiervoor zal de aanvraag procedure gestart worden.

Conclusie: De hogere lasten zijn niet onrechtmatig in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant omdat de hogere lasten het gevolg zijn van open einde regeling (categorie 2).

Programma 5
Binnen het taakveld Financiële huishouding is de begroting met € 0,9 miljoen aan lasten overschreden. Bij de invoering van de VPB voor gemeenten in 2016 was niet duidelijk of het resultaat uit reclame in de openbare ruimte in de aangifte moest worden meegenomen. De resultaten uit deze reclame zijn voor de jaren 2016 t/m 2018 buiten de voorlopige aangifte VPB gelaten. Door een richtlijn van de Belastingdienst in 2019 zijn de resultaten uit reclame openbare ruimte vanaf dat jaar wel in de aangiften VPB opgenomen. Er is over de definitieve aanslag 2016 navorderingsaanslag VPB opgelegd van € 0,1 miljoen. Op dit moment wordt een uitspraak van de Hoge Raad afgewacht naar aanleiding van vragen door de Belastingdienst over de herziene aangiften die zijn ingediend voor de jaren 2017 en 2018. Conform onze financiële verordening is in de begroting is een post onvoorzien van € 0,1 miljoen opgenomen. In 2022 is er geen aanleiding geweest om deze post aan te wenden. De toerekening van de loon- en organisatiekosten gebeurt op basis van nacalculatie conform de vastgestelde verdeelsystematiek. Dit leidt bij de verschillende taakvelden in alle programmaverantwoordingen tot voor- en nadelen. Het totaal wordt centraal toegelicht in de paragraaf Bedrijfsvoering (par. 3.3.3 Effectindicatoren). Op dit taakveld bedraagt het nadeel € 0,8 miljoen.

Binnen het taakveld Lokale belastingen is de begroting met € 0,3 miljoen aan lasten overschreden.
In 2022 zijn de panden opnieuw bekeken en van een hogere waarde voorzien door het lichten van de huurcontracten. Deze extra werkzaamheden waren niet begroot en resulteren in een nadeel van € 0,2 miljoen. Verder is er € 0,1 miljoen meer uitgegeven om de OZB lucht-foto´s met een hogere resolutie te maken.

Binnen het taakveld Beheer overige gebouwen en gronden is de begroting met € 0,5 miljoen aan lasten overschreden. Vanwege de verkoop van panden en gronden zijn de boekwaarden van de betreffende objecten afgeboekt. Dit was niet begroot en leidt tot een nadeel van € 0,4 miljoen. Dit nadeel wordt gedekt uit de bruto verkoopopbrengst. Verder waren er onvoorziene onderhoudswerkzaamheden noodzakelijk in een periode dat de prijzen met circa 10% waren gestegen. Dit heeft geleid tot een overschrijding van de lasten met € 0,1 miljoen.

Binnen het taakveld Grondexploitatie is de begroting met € 1,0 miljoen aan lasten overschreden.
In 2022 is een toevoeging aan de voorziening grondexploitatie voor grondexploitatie Stationsgebied van € 2,5 miljoen. De grondexploitatie van het Stationsgebied is verlieslatend. Dit komt door het toevoegen van de boekwaarden van de voormalige GAK-locatie en de kostenstijging van bouw-woonrijp maken van het gebied. Ten opzichte van de begrote lasten van de twee grondexploitaties Anna's Hoeve en Stationsplein is er in 2022 € 1,2 miljoen minder uitgegeven. De toerekening van de loon- en organisatiekosten gebeurt op basis van nacalculatie conform de vastgestelde verdeelsystematiek. Dit leidt bij de verschillende taakvelden in alle programmaverantwoordingen tot voor- en nadelen. Het totaal wordt centraal toegelicht in de paragraaf Bedrijfsvoering (par. 3.3.3 Effectindicatoren). Op dit taakveld bedraagt het nadeel € 0,3 miljoen.

Conclusie: De hogere lasten zijn onrechtmatig alleen wegen deze niet mee in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant omdat de hogere lasten geheel of grotendeels zijn gecompenseerd door direct hieraan gerelateerde baten (categorie 1).

Mutaties Reserves

Op de mutaties van de reserves zien we afwijkingen op twee programma's, deze afwijkingen zijn gerelateerd aan afwijkingen op de baten en lasten. Het betreft mutaties in reserves waarvan de raad besloten heeft dat deze per jaareinde op basis van de realisatiecijfers mogen worden afgewikkeld waardoor geen sprake is van een begrotingsonrechtmatigheid.

Afgesloten investeringskredieten

In 2022 worden ook enkele investeringskredieten afgesloten met een overschrijding van het door de raad beschikbaar gestelde budget. Het betreft de volgende specifieke investeringen per programma:

                             bedragen x € 1.000

Deze overschrijding van activeerbare activiteiten (investeringen) zijn in principe onrechtmatig, maar tellen niet mee voor het oordeel omdat het effect van deze overschrijdingen pas zichtbaar wordt in de afschrijvings- en financieringslasten in latere jaren (categorie 7b).